«کي داده کي گرفته»هاي ناپلئوني!

مقدمه
 

بدون شک «مهريه»و ميزان آن،يکي ازموضاعاتي است که هنگام ازدواج ذهن دو خانواده عروس و داماد را تا حد زيادي به خود مشغول مي کند. چنان که در حال حاضر اغلب خانواده ها در تعيين مهريه دچار سردرگمي هستند و نمي دادنند بر چه مبنايي بايد مهريه را تعيين کنند.
دربيش تر مواقع ديده شده که دو خانواده سعي مي کنند طي يک چانه زني مستمر،به يک توافق بينابين در اين زمينه برسند که اين کار معمولاً توأم با آزردگي خاطر بوده و همين مسئله بعدها باعث ايجاد کدورت بين طرفين مي شود.
مهريه ازسنت هاي حسنه دين ماست که در طول زمان دچار تغييرات فراواني در شکل و محتواي خود شده متاسفانه امروز بيش ازآن که باعث پايداري ارتباط يک زوج باشد، خود به دليل اصلي خيلي از جدايي ها تبديل شده است.
اين مطلب سعي دارد با نگاهي به ديدگاه هاي کارشناسان قضايي و روانشناسان زبده، به آسيب شناسي اين مقوله در اجتماع امروز ما بپردازد.

مهريه: ازديروز تا امروز
 

مردها ازگذشته و در دوران جاهليت زن ها را در حکم برده هاي اجير و مزدور خود نگاه مي کردند و به آن ها استقلال اجتماعي و اقتصادي نمي دادند!
محصول کارها و زحمات زن هميشه متعلق به پدر يا شوهر بود و زن حق نداشت به اراده خود شوهر انتخاب کند و به اراده خود و براي خود فعاليت اقتصادي و مالي داشته باشد.
ارزش زن در ازدواج چندان رعايت نمي شد و به اگر هم هديه اي براي پيشکش ازدواج از سوي داماد تدارک ديده مي شد، نصيب پدر عروس مي شد. گاهي مرد يک يا دو سال براي پدر عروس بيگاري مي کرد تا از طريق منفعت مالي که به پدر عروس مي رساند،بتواند با دختر او ازدواج کند. حالا اگر نگاهي بياندازيم به تفاوت هاي فراواني که از آن دوران تا امروز در زمينه نوع نگاه به زنان و ميزان مشارکت هاي اجتماعي و اقتصادي آن ها در اجتماع به وجود آمده، مي توانيم نتيجه بگيريم که نگاه به مهريه و تعيين ميزان آن به عنوان حق شرعي زن در ميان خانواده هاي امروزي به شکل ديگري انجام مي گيرد. بر اساس قوانين جاري درکشور ما، مهريه مالي است که مرد در هنگام عقد ازدواج -به رسم هديه -به زن مي پردازد يا متعهد به پرداخت آن مي شود. مهريه مي تواند عين باشد يا دِين، منفعت باشد يا عملي معين، حال باشد يا مؤجل. در واقع امتيازي است به نفع زن در عَقد ازدواج، آيات و احاديث روايات فراواني اين حق را تأييد، حمايت و تضمين کرده اند تا آن جا که اگر مردي به هر دليلي قصد شانه خالي کردن از اداي دين را حتي دردل بکند، يا به نحوي برزن سختگيري کند مورد نکوهش شديد قرار گرفته و گناه نپرداختن مهريه در آموزه هاي ديني با گناهان کبيره برابري مي کند. اما در آموزه هاي ديني ما همان قدر که به پرداخت مطالبه زن تاکيد شده، به معقول بودن ميزان آن نيزتاکيد شده است.

مهريه هاي عجيب براي پوشش کمبودها
 

يک تحليل گر زبده مسائل اجتماعي اعتقاد دارد در جامعه فعلي ما از مهريه صلب ماهيت شده و امري که ماهيت اقتصادي و اسلامي دارد، به يک امر تشريفاتي تبديل شده است. نمود اين قضيه را بيش از هر چيز در انتخاب مهريه هاي عجيب و غريب در ميان زوج هاي جوان مي توان مشاهده کرد. کافي است به اين چند نمونه مهريه که فقط تعداد کمي از موارد استخراج شده از دفاتر ازدواج و دادگاه هاي خانواده هستند توجه کنيد:
هزار کيلو بال مگس،500 هزار شاخه گل ارکيده، 5 هزار مرجان دريايي، يک جفت قو،1رأس آهوي وحشي، 10هزار ليتر بنزين (!)،24 ساعت استفاده از آب قنات روستا، دست و پا يا قلب مرد، يک دستگاه پيانو،100عدد لپ تاپ آخرين مدل ،...دکتر ابهري- جامعه شناس و آسيب شناس اجتماعي - انتخاب اين مهريه هاي عجيب را نشانه کمبودهاي اجتماعي،روحي، رواني و احساسي افراد مي داند. وي با اشاره به دلايل انتخاب چنين مهريه هايي ازسوي زوج هاي جوان مي گويد: «زماني که مهريه هديه اي است از طرف مرد که هم زن بتواند از آن بهره ببرد و هم مرد و در هرزماني که مرد توان پرداخت آن را داشت، بايد بپردازد. اما متاسفانه در سال هاي اخير مهريه که يکي از استحکامات مشترک است، رنگ و بوي احساسي به خود گرفته و کمتر معيارهاي عقلي و منطقي براي آن تعيين مي شود .»
اين تحليلگر مسائل اجتماعي ادامه مي دهد: «زماني که مهريه از سطح متعادل خود خارج مي شود، نشانگر اين است که آسيب هاي اجتماعي بر يک اصل خوب خانوادگي اثر گذاشته و آن را به انحراف کشانده است. به عنوان نمونه وقتي دختر جواني مهريه اش را هزار کيلو بال مگس قرار مي دهد مي خواهد اين حس را به اطرافيان خود منتقل کند که داماد حاضر است به خاطر وي تا سر کوه قاف هم برود و برايش هزار کيلو بال مگس فراهم کند !»

مهريه،
 

قيمت عروس خانم نيست !
به گفنه کارشناسان بحران ديگري که تعريف خانواده هاي امروزي از مقوله «مهريه» را مسموم مي کند، اين است که برخي خانواده ها مهريه را در حکم قيمتي مي دانند که بر روي عروس گذاشته مي شود و به همين خاطر سعي دارند با بالا بردن اين رقم، حق مطلب را در مورد دختران دم بخت خود ادا کنند !
آرزو آجوداني - کارشناس ارشد رواشناسي باليني -ضمن بيان اين مطلب مي گويد : «اين مشکل ريشه درضعف فرهنگي برخي خانواده ها دارد که باعث رواج يک سري از ارزش هاي غلط در ميان دختران ما مي شود. متاسفانه بعضي از دختران ما فکر مي کنند هر چه مراسم عروسي آن ها مجلل تر و مهريه شان سنگين تر باشد ؛ ازدواج موفق تري خواهند داشت و از ارزش بيش تري در نظر اطرا فيان برخوردار خواهند شد. حال آن که هزينه هاي زيادي که در مراسم عروسي بر پسرها تحميل مي شود آينده اقتصادي اين خانواده هاي نو پا را با مشکل مواجه مي کند و تعيين مهريه هاي سنگين هم از همان آغاز زندگي باعث ايجاد عقده ها و کدورت هايي ميان طرفين مي شود.»
«آجوداني» که مشاوره خانواده ها در امور ازدواج نيز هست بي توجهي زوج هاي جوان به موضوع مشاوره پيش از ازدواج را يکي عوامل اصلي ايجاد مشکلات پس از ازدواج مي داند: «اگر قصد ما تحکيم ازدواج است بايد در مرحله انتخاب همسر دقت بيشتري را مبذول کنيم و اين کار هم نياز به تعقل و دور انديشي و روانشناسي دارد. مهريه سنگين نه تنها چنين هدفي را تأمين نمي کند، بلکه در اکثر موارد کاربري معکوس دارد ؛ يعني باعث تزلزل ازدواج مي شود. به عبارت ديگر آنچه را که انتخاب کرده ايم (يعني مهريه زياد و غير معقول )با هدفي که از آن دنبال مي کنيم(يعني تحکيم و دوام ازدواج )تضاد دارد. مهريه نامتعارف و غيرمعقول نه تنها ما را در رسيدن به هدف کمک نمي کند، بلکه برعکس چنين مهريه هايي در از هم پاشيده شدن ازدواج دخالت دارد و يکي از عوامل نابساماني ازدواج شده است.» به تازگي در پژوهشي که در دادگاه هاي خانواده بر روي 4هزار زوج در شرف طلاق انجام شده،بيش تراين افراد مهريه هاي بالايي را درنظرگرفته بودند که اين ميزان مهريه منجر به تحکيم بنيان خانواده وخوشبختي، تفاهم وهمدلي آنها نشده است و هيچ کمکي به حفظ بنيان خانواده نکرده. درحقيقت وقتي مهرو عطوفت درخانواده، جاي خود را کينه و کدورت بدهد، حتي سنگين ترين مهريه هم نمي تواند نجات بخش باشند.
منبع : نشريه ديدار آشنا شماره 125